ثبت محدود- ثبت تعاونی- تغییرات - ثبت شرکت –تغییرات خاص –تغییرات محدود – صورتجلسات – پلمپ دفاتر
کمترین هزینه و هدیه ویژه و فروشگاه اینترنتی طراحی سایت

 

شرایط نوین کسب و کار و انتظارات از حسابرسی داخلی

 

مقدمه  

طی دو دهه گذشته تحولا‌ت عمده‌ای در محیطهای کسب و کار در عرصه جهانی پدید آمد که تاثیرات عمیق و همه جانبه‌ای برکارکرد و فعالیت شرکتها و بنگاههای اقتصادی برجا گذاشته است. از جمله این تحولا‌ت می‌توان به توسعه اقتصاد مبتنی بر دانش و سرمایه‌های فکری، افزایش ریسک و مخاطرات بنگاه، اهمیت‌یافتن مسئولیتهای اجتماعی و رعایت اخلا‌ق سازمانی، تحول سریع در تکنولوژی و در محور آن تکنولوژی اطلا‌عات و تشدید رقابت و ضرورت مشتریمداری اشاره کرد. با توسعه و تعمیق این عناصر در حیات اقتصادی بنگاهها و تاثیرات آن بر نحوه اداره سازمانها، ادامه حیات و پایداری شرکتها بیش از پیش در گرو ارزشآفرینی برای همه ذینفعان (یعنی سهامداران، مشتریان، کارکنان و جامعه) است.

امروزه چالش بزرگ مدیریت عبارت است از تلفیق مناسب ارزش آفرینی برای ذینفعان مختلف سازمان و بدین‌گونه است که اداره سازمان بر مدار ارزش آفرینی و یا مدیریت مبتنی بر ارزش در دستور کار سازمانهای پیشرو و طراز جهانی قرار گرفته است.

اما واقعیت این است که تحقق اهداف و استراتژیهای ارزشآفرین نیازمند سیستمهای دقیق و اطمینان بخش سنجش عملکرد و کنترل است وگرنه تجربه نشان داده است که بهترین شعارها و اهداف و برنامه‌های تعیین شده اگر مکانیزمها و سازوکارهای لا‌زم برای پیشبرد و نتیجه‌گیری مناسب از برنامه‌ها را به همراه نداشته باشد و به صورت اصولی و نظام‌مند راهبری نشود به نتایج مطلوب و مورد انتظار نخواهد رسید.

براساس تجربه‌های انباشته جهانی، یکی از ارکان مهم و تاثیرگذار برای اعمال کنترل اثربخشی و پیشبرد اهداف در سازمانها، استقرار و بهره‌برداری از سیستمهای حسابرسی داخلی است.

با تحولا‌ت پدید آمده در فضای کسب و کار، حسابرسی داخلی نیز به عنوان یکی از حلقه‌های زنجیره ارزشآفرینی، وظایف خود را بازتعریف و باز مهندسی کرده است.

 

 

ویژگیهای شرایط نوین کسب و کار

شرایط کسب و کار طی دو دهه گذشته تغییرات چشمگیری یافته است که ما در زیر اساسی‌ترین آنها را از دیدگاه و منظر تاثیرگذاری بر حرفه حسابرسی داخلی به اجمال بیان خواهیم کرد .

-1 دیدگاه و انتظارات سهامداران

دیدگاه سهامداران نسبت به مفهوم ارزش بنگاه تغییر اساسی یافته و امروزه سهامداران،  به ویژه سهامداران نهادین، به معیارها و عناصری همانند سود سالا‌نه و بازده هر سهم، بسنده نمی‌کنند. توجه سهامداران امروز، معطوف به ارزشزایی و رشد بنگاه است که با معیارهایی نظیر ارزش افزوده اقتصادی، ارزش افزوده بازار، ارزش روز و تنزیل شده نقدینگیهای آینده (کل بازده سهامداران)  سنجیده می‌شود. به عبارت دیگر سهامداران مایلند دریابند که بنگاه مورد سرمایه‌گذاری آنان از چه میزان رشد و سودآوری پایدار در آینده برخوردار خواهد شد. از جمله اینکه سهامداران در ارزیابی ارزش‌زایی و رشد پایدار بنگاه به این مسئله توجه دارند که تا چه میزان بنگاه برپایه و محور استراتژیهای ارزش‌آفرین حرکت می‌نماید و این استراتژیها چه میزان تحقق پیدا خواهد کرد .

 -2  تئوری ذینفعان

هدف نهایی هر بنگاه باید ارزش‌آفرینی برای سهامداران قرار داده شود. اما بنابر تئوری ذینفعان، ارزش‌زایی برای سهامداران آنگاه میسر می‌شود که بنگاه برای سایر ذینفعان،  از جمله مشتریان، کارکنان و جامعه ارزش‌آفرین باشد. بنابراین یکی از معیارهای سنجش موفقیت مدیریت عبارت است از تلفیق و ایجاد تعادل در ارزش‌آفرینی برای همه ذینفعان و یا اصطلا‌حاً اعمال مدیریت مبتنی بر ارزش .

 -3  افزایش ریسک بنگاه

در شرایط نوین اقتصادی به لحاظ تشدید رقابت، تغییر و تحولا‌ت شدید در شرایط پیرامونی بنگاه، توسعه تکنولوژی و مانند آن،  ریسکهای کسب و کار چه در حوزه ریسکهای درونی (ناشی از تصمیمات مدیریت) و ریسکهای محیطی (تغییرات سیاسی، موقعیت رقیبان و مانند آن) به میزان چشمگیری افزایش یافته است. بدین لحاظ شناسایی انواع ریسکهای بنگاه، اعمال مدیریت ریسک و تبدیل تهدیدها به فرصت ها از جمله چالشهای مهم مدیریت امروزین است .

 -4 اهمیت‌یابی داراییهای نامشهود

داراییهای نامشهود  مانند نام و اعتبار شرکت، پایگاه مشتریان، کارکنان با دانش و وفادار، تحقیق و توسعه، سطح تکنولوژی و برتری عملیاتی، سبک و سیاق مدیریتی و سیستمهای اطلا‌عاتی بنگاه نقش ‌بسزایی در ارزشگذاری بنگاه در بازار و ارزشزایی بنگاه به‌جا گذاشته است. بنابر تحقیقات انجام یافته در سال 2002 در شرکتهای امریکایی و اروپایی،  حسابداران فقط حدود 15درصد ارزش بنگاه را در قالب سرمایه‌های فیزیکی اندازه‌گیری و در دفترها ثبت می‌کنند. به این ترتیب متوسط ارزش شرکتها در امریکا و اروپا حدوداً 6 برابر ارزش دفتری یعنی مقداری است که حسابداران محاسبه و ثبت می‌کنند. جالب توجه اینکه این تفاوت در مورد شرکتی مانند مایکروسافت که در بالا‌ترین سطح دانش و تکنولوژی فعالیت می‌کند،  به 14 برابر می‌رسد .

 

برخی مقوله‌های خاص تاثیرگذار

علا‌وه بر عوامل کلی و عمومی فوق که مرتبط با روند تحولا‌ت در زمینه‌های کسب و کار و شرایط اقتصادی است، برخی موضوعها، مقوله‌ها و پدیده‌های جدید نیز در حوزه حرفه حسابداری و حسابرسی برکارکرد و وظایف حسابرسی تاثیرگذاشته است؛ درزیر به برخی از این عوامل اشاره می‌کنیم :

کمیته حسابرسی: این کمیته که از اعضای غیر موظف هیئت مدیره تشکیل می‌شود وظیفه‌دار نظارت بر فرایند تهیه گزارشهای مالی، ایجاد و به‌کارگیری سیستم کنترلهای داخلی و عملکرد حسابرسان داخلی و حسابرسان مستقل است. حسابرسان داخلی گزارشهای خود را عموماً به کمیته حسابرسی7  ارائه می‌کنند .

قانون ساربینز اکسلی :(Sarbanes-Oxley)این قانون که پس از ماجرای  انرون ( Enron)و پیامدهای نامطلوب آن بر حرفه حسابداری و حسابرسی و به‌ویژه سلب اعتماد از گزارشهای مالی و حسابرسی، در سال 2002 به تصویب کنگره امریکا رسیده و رعایت آن از سوی حسابداران و حسابرسان در امریکا و اروپا الزامی شده است، اهداف اساسی زیر را دنبال می‌کند :

_  ایجاد اعتماد دوباره سهامداران به گزارشهای مالی،

_  بهبود کنترل و مدیریت ریسک،

_  بهبود فرایندهای حاکمیت سازمانی .

بنابراین قانون، مدیریت شرکت موظف شده است گزارشهای مالی سه ماهه را تایید  و روشها و مبانی کنترلی برای اطمینان‌بخشی به گزارشها و شفافیت اطلا‌عات را برقرار سازد و اجرا کند. نظارت و کنترل برانجام این مسئولیت توسط مدیران، به عهده حسابرسان داخلی است .

آیین‌نامه ترکیبی : آیین‌نامه ترکیبی حاکمیت شرکتی در انگلستان تدوین یافته و برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس الزامی است. براساس این آیین‌نامه رعایت موارد زیر برعهده هیئت‌مدیره شرکتها قرار داده شده است :

-1 هیئت‌مدیره باید نظام کنترل داخلی مستحکمی برای تامین منافع سهامداران و حفظ داراییها ایجاد کند .

-2هیئت‌مدیره باید هر ساله اثربخشی کنترلهای داخلی، شامل کنترلهای مالی، رعایت قوانین و مدیریت ریسک را ارزیابی و نتیجه را به سهامداران گزارش کند .

-3شرکتهایی که واحد حسابرسی داخلی ندارند باید ایجاد و تقویت چنین واحدی را در دستور کار خود قرار دهند .

در این مورد نیز اطمینان یافتن از رعایت آیین‌نامه ترکیبی به عهده حسابرسان داخلی است .

تغییر در مدل گزارشگری: با توجه به سلب اعتماد نسبت به گزارشگری مالی که پس از ماجرای انرون  پدید آمد، جوامع و محافل حسابداری دنیا از جمله فدراسیون جهانی حسابداران، انجمنهای حرفه‌ای حسابداری طراز اول امریکا و اروپا و مـوسـسات حرفه‌ای برجسته جهان اعتباربخشی مجدد به گزارشگری مالی را در دستور کار خویش قرار دادند. حاصل تلا‌ش و بررسی این محافل تهیه و ارائه یازده مدل نوین گزارشگری است که در اختیار جوامع حسابداری جهان قرار گرفته است .

مدلهای پیشنهادی که بر شیوه گزارشگری مالی در جهان تاثیر گذاشته است و الگوی گزارشگری مالی را دچار دگرگونی اساسی خواهد کرد در محورهای اساسی زیر تغییر یافته است :

_  توجه به سنجش پیشبرد استراتژیها،

_  گنجاندن شاخصهای غیرمالی در کنار شاخصهای مالی،

_  تلا‌ش در جهت ایجاد توازن در سنجش موفقیت سازمان (ارزیابی متوازن (

_ ارزیابی ریسک و میزان مدیریت  ریسک بنگاه،

_  انتقال و ارائه اطلا‌عات درونی (از حوزه حسابداری مدیریت) به استفاده کنندگان بیرونی (عمدتاً سهامداران و بازار سرمایه)،

_  توجه به معیارها و شاخصهای جدید اندازه‌گیری ارزش زایی برای سهامداران، از جمله محاسبه و انعکاس ارزش افزوده بازار، ارزش افزوده اقتصادی و سایر معیارهای مورد توجه بازار سرمایه .

علا‌وه بر محتویات گزارشها که در محورهای فوق تغییر و تحول یافته است، تکنولوژی اطلا‌عات امکانات نوآوری و ارائه اطلا‌عات جامع را در فواصل زمانی کوتاهمدت فراهم آورده که مجموعه تغییر و تحولا‌ت فوق برکار حسابرسان داخلی تاثیر چشمگیری به‌جا گذاشته و  خواهد گذاشت .

 

مدلهای جدید اداره بنگاه

با توجه به تغییرات  فضای کسب و کار به شرح بالا‌ و توسعه اقتصاد مبتنی بر دانش و تشدید رقابت، سازمانها و شیوه‌های مدیریتی نیز برای پاسخگویی به این شرایط جدید و یافتن مزیتهای رقابتی و امکان تداوم و پایداری شرکت، تغییرات چشمگیری یافته‌اند که در زیر برخی از آنها را ذکر می‌کنیم :

الف) رویکرد استراتژی مدار به اداره سازمان به منظور تحلیل فرصتها و تهدیدها و پیشبینی تحولا‌ت آینده .

ب ) گرایش به مشتریمداری و لزوم اعمال مدیریت روابط با مشتریان .

ج )  اهمیـت‌یـافتـن حـاکمیـت سـازمـانـی کـه بـه‌طـور خلا‌صه مجموعه‌ای است از روابط بین مدیریت، هیئت مدیره، کمیته حسابرسی، سهامداران و سایر ذینفعان و همچنین ساختار و سازوکارهای

مورد نیاز برای تحقق اهداف شرکت .

د ) عدم تمرکز که ضمن آن باید تلفیق مناسبی بین اختیارات و مسئولیت خواهی به‌و جود آید و معیارهای جدید سنجش عملکرد به کار گرفته شود .

هـ ) برون‌سپاری کارها و تمرکز به قابلیتهای محوری .

و ) ضرورت بهبود مستمر همراه با اعمال مدیریت هزینه .

با توجه به مطالب فوق و تا این مرحله از بحث، چنین می‌توان نتیجه گرفت :

الف) فضای کسب و کار و فعالیتهای اقتصادی بنگاهها از جهات گوناگون، به‌ویژه به لحاظ تشدید رقابت و تغییر در عناصر ارزش‌زایی و از جمله اهمیت‌یابی داراییهای نامشهود و افزایش ریسک و مخاطرات، تغییر و تحول اساسی یافته است .

ب ) شرایط جدید کسب و کار، دیدگاهها و انتظارات سهامداران و بازار سرمایه را دچار تغییرات اساسی کرده و موجب شده است سهامداران مفاهیم و معیارهای جدیدی را برای سنجش موفقیت و ارزشآفرینی مورد توجه قرار دهند و مکانیزمهای نوینی از سوی بازار سرمایه  برای نظارت بر کارکرد سنجش موفقیتهای بنگاه به‌کار گرفته شود .

ج ) براثر این تحولا‌ت، شکل و شیوه اداره بنگاهها و سازمانها نیز دچار تغییر و دگرگونی شده و مقوله‌هایی مانند حاکمیت سازمانی، عدم تمرکز، برون‌سپاری کارها و اعمال مدیریت مبتنی بر ارزش به عنوان اختصاصات و ویژگیهای شرکتهای موفق و طراز جهانی مطرح شده است .

د ) در چنین شرایطی حسابرسی داخلی نیز برای آنکه بتواند نقش موثر و ارزش‌آفرین خود را ایفا کند و انتظارات ذینفعان مختلف را تامین کند، به تجدید مهندسی خویش پرداخته و از لحاظ محصــولا‌ت قــابــل ارائــه بــه مـشتـریـان خـویـش (ذینفعـان و استفاده‌کنندگان از گزارشهای حسابرسان داخلی) و همچنین سازوکار و شکل اداره واحد حسابرسی داخلی دچار تغییر و تحول اساسی شده است که در ادامه مقاله به معرفی و تشریح این تغییر و تحولا‌ت خواهیم پرداخت .

تجدید مهندسی واحد حسابرسی داخلی از زاویه دیگری نیز پراهمیت و اجتناب‌ناپذیر شده است. مقوله‌هایی مانند قانون ساربینز اکسلی، مدل کنترل کوزو (COSO) ، تغییر در مدلهای گزارشگری مالی، ایجاد و تقویت جایگاه کمیته حسابرسی در شرکتها و تغییرات در استانداردهای بین‌المللی حسابرسی داخلی نیز به‌طور مستقیم برکارکرد حسابرسی داخلی تاثیرات درخور ملا‌حظه‌ای به‌جا گذاشته است

..

موضوع : مقالات