بازار نرمافزار فرصت خوبی برای جذب ارزش افزوده برای کشور است زیرا ما نیروی متخصص و توانایی فعالیت در این زمینه را در بازارهای جهانی داریم. با این حال به نظر میرسد صادرات نرمافزار در ایران هنوز برای رسیدن به جایگاه مطلوب خود راه درازی در پیش دارد. مشکلات خاص کشور از قبیل تحریمهای اقتصادی، مسئله کپیرایت و توان مالی پایین شرکتهای کامپیوتری از جمله عواملی هستند که سطح کیفی محصولات تولید شده را در حد پایینی نگاه میدارند.
برای ورود به بازار جهانی نرمافزار نیاز به سرمایهگذاری، برنامهریزی، ابتکار و نوآوری داریم. برای آگاهی از پتانسیلهای موجود در ایران، مشکلات و مسایل بر سر راه آن و نحوه ورود به بازار جهانی، خبرنگار گروه دانش و فناوری با دو تن از دستاندرکاران در این عرصه گفتگو کرده است.
محمدرضا طلایی نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان نرمافزار در پاسخ به این سوءال که آیا برای صادرات نرمافزار از سوی دولت حمایتی صورت میگیرد؟
گفت: زمانی که در نیمه دوم سال 81 این اتحادیه شکل گرفت قانون و مقرراتی در خصوص صادرات وجود نداشت ولی در حال حاضر در این زمینه قوانینی وضع شده است و سازمان توسعه تجارت در زمینه صادرات حمایتهای زیادی کرده است. اکنون به فناوری اطلاعات و نرمافزار به عنوان یک محصول صادراتی نگریسته میشود. البته اگر مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد، حل شود راه برای صادرات هموارتر میشود.
تحریمهای اقتصادی، مسئله کپیرایت، حمایت نکردن از نرمافزارهای خارجی، تسلط نداشتن به زبان انگلیسی و توان مالی پایین شرکتها از مشکلات بر سر توعسه صادرات نرمافزار میباشند.
تسهیلات دولت در این زمینه به چه صورت است؟
باتوجه به اینکه دولت اهمیت این مسئله را درک کرده و گام به گام با ما جلو میآید، باید بخش خصوصی فعالیت بیشتری کند دولت خواهان ارائه آمار صادرات نرمافزار از سوی اتحادیه و بخش خصوصی است و اگر شرکتهایی که در این زمینه فعالند آمار دقیقی از میزان صادراتشان به ما بدهند علاوه بر این که ما میتوانیم صادرکننده نمونه در سال 84 را همانند سال 83 معرفی کنیم از سوی دولت هم تسهیلاتی در اختیار ما گذاشته خواهد شد. صادرات ما از بعضی آمار و ارقامی که در این زمینه داده میشود، بیشتر است چرا که برخی صادرکنندگان محصولشان را از طریق اینترنت به معرض فروش میگذارند تا مالیاتی هم به آنها تعلق نگیرد.
اتحادیه در زمینه شناسایی پتانسیلهای نرمافزاری ایران چه کارهایی در دست انجام دارد؟
ما اولین نمایشگاه تخصصی فناوری اطلاعات ایران را در کابل با همکاری اتاق ایران و افغانستان، سازمان توسعه تجارت و شرکت سهامی نمایشگاههای بینالمللی در تیرماه برگزار خواهیم کرد. دومین نمایشگاه را در تاجیکستان با همکاری اتاق ایران، شورای بازرگانی ایران و تاجیکستان و شرکت سهامی نمایشگاههای استان خراسان از 10 تا 14 شهریور برگزار خواهیم کرد و قصد داریم دفتر این اتحادیه را در ازبکستان راهاندازی کنیم ورود به بازارهای افغانستان و تاجیکستان باتوجه به اشتراکات فرهنگی، مذهبی و زبانی بسیار مهم است و میتواند امکانات خوبی را برای شرکتهای داخلی به وجود بیاورد. ما با برگزاری این دو نمایشگاه تخصصی در خارج از کشور حضور واقعی خود را در بازارهای بینالمللی اعلام میکنیم.
آیا شرکتهای نرمافزاری ما تخصصی شدهاند؟
بعضی از شرکتها به صورت تخصصی روی بعضی محصولات کار میکنند نظیر نرمافزارهایی در زمینه نساجی، راهاندازی اتاقهای دیجیتال خبر و مدیریت محتوا و بعضی هم خدمات عرضه میکنند یعنی سفارش از خارج از کشور میگیرند و پس از تولید آن را به مشتری تحویل میدهند.
آیا برای صادرات استانداردهای خاصی لازم است یا نه؟ و آیا اصولا سازمانی برای نظارت بر کیفیت محصولات وجود دارد؟
در هر زمینهای مجموعه استانداردهایی وجود دارد که اگر رعایت نشود شاید بازارش کم رونق شود. البته بعضی از محصولات نیاز به رعایت این استانداردها دارند و باتوجه به اینکه صنعت نرمافزار ما، نوپا است یکی از نقاط ضعف محصولات ما همین مسئله استاندارد است. هر چند نبود آن مانع صادرات نمیشود ولی ما هم اکنون بر روی ایجاد مرکزی برای کنترل و تضمین کیفیت نرمافزار مطالعه میکنیم که پس از انجام مراحل مقدماتی درصدد ایجاد آن برآییم. در حال حاضر اتحادیه براساس موافقتی که با سازمان توسعه تجارت و گمرک نموده، روی قیمتهای محصولات صادراتی نظارت نموده و این قیمتها را تعیین میکند.
مهندس پرویز ناصری رئیس یکی از کنسرسیومهای صادراتی در پاسخ به این سوءال که آیا آماری درباره میزان صادرات نرمافزار در دنیا موجود هست و سهم کشورها در آن به چه صورت میباشد؟ گفت: آمارهای دقیقی درباره صادرات نرمافزار وجود ندارد اما در مورد حجم تقریبی این بازار ارقامی موجود هست که به عنوان مثال حجم بازار کلیه نرمافزارها در دنیا حدود یکصد میلیارد دلار است که بازار آمریکا 50 درصد آن را تشکیل میدهد. بعد از آن اروپا حدود 20 تا 25 درصد، سپس بازار آسیا و اقیانوسیه حول و حوش 15 تا 20 درصد و کشورهای خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین هم بقیه بازار را تشکیل میدهند. در بزرگترین بازار دنیا که بازار آمریکاست بیشترین تولید نرمافزار صورت میگیرد، هر چند امکان دارد این تولید به صورت فیزیکی در هند باشد اما سرمایهگذاری و طرح اولیه در آنجا صورت گرفته و مالکیت نرمافزار هم به آنها تعلق دارد.
حجم بازار نرمافزار ایران چقدر است؟
حجم بازار نرمافزار ایران تخمین زده میشود در سال 83 حدود 300 تا 350 میلیون دلار بوده است که در مقایسه با حجم بازار نرمافزار جهانی یعنی یکصد میلیارد دلار، حدود سه دهم درصد بازار دنیا را شامل میشود. باید متذکر شد باتوجه به این که جمعیت کشور ما یک درصد جمعیت جهان است این شاخص به ما داده میشود که جنبههای دیگر اقتصادی و اجتماعی کشورمان هم حداقل در همین حد یک درصد باشد یعنی با استناد به این مسئله حجم مناسب بازار نرمافزار ما در داخل باید یک میلیارد دلار باشد و اگر در حد کمتر از یک سوم این مقدار یعنی 300 میلیون دلار است نشاندهنده این است که کار به هر حال دارای ایراد و نقص است.
چه مشکلات و مسائلی باعث عدم افزایش حجم بازار نرمافزار ایران شده است؟
مشکل اصلی به مسئله قانون کپیرایت برمیگردد. قانون کپیرایت ما از آنجایی که جوان است و هنوز به مرحله حقیقی اجرایی نرسیده، پاسخگوی این مسائل نیست. به عنوان مثال در قانون گفته شده نرمافزار ایرانی را نباید کپی کرد در حالی که مشاهده میشود این کار صورت میگیرد. مشکل دیگر این است که ما در این بازار از نرمافزارهای خارجی حمایت نمیکنیم که جنبه بسیار منفی در این زمینه محسوب میشود. وقتی از نرمافزار خارجی حمایت نمیشود معنی آن این است که این نرمافزار به رایگان در دسترس است رایگان بودن دسترسی به آن باعث میشود که متخصصان نرمافزار ایرانی نتوانند کاری انجام دهند مثلا وقتی ما Wordرا با آن همه امکانات و به صورت رایگان در دسترس داشته باشیم هیچ شرکت نرمافزار ایرانی نمیتواند در حوزه wordچیزی بنویسد چون حرف آخر را word خارجی زده است. درست مثل این که اگر در بازار خودرو اتومبیل مرسدس بنز را به رایگان در اختیار شما بگذارند نگاهی به خودروهای داخلی نخواهید انداخت. به هر حال اگر قانون در این زمینه اصلاح شود و یا به طور جدی زمینههای اجراییآن فراهم شود، شاهد شکوفایی این صنعت و ارتقاء آن به یک درصد بلکه بیش از آن خواهیم بود. در این زمینه میتوان به کره اشاره کرد که دارای جمعیتی تقریبا اندازه جمعیت کشور ما است ولی حجم بازار نرمافزار آن 16 میلیارد دلار است یعنی 16 درصد بازار جهان. یا به عنوان مثال 2 کشور آلمان و انگلیس که دارای بزرگترین اقتصادهای اروپایی هستند دارای بزرگترین بازار نرمافزار اروپا هم هستند. این نشان میدهد بازار نرمافزار در ارتباط مستقیم با اقتصاد و بالعکس میباشد.
کیفیت محصولات نرمافزار صادراتی از ایران به چه صورت است؟
کیفیت این محصولات قابل قبول است، حضور در 5 نمایشگاه بینالمللی به ما ثابت کرده است که مثل بقیه دنیا هستیم، البته جزء بهترینها نیستیم ولی میتوانیم عرض اندام کنیم.
بیشتر صادارت نرمافزاری ایران در چه حوزههایی است و در کدام کشورها مورد استفاده بیشتری دارد؟
بیشتر صادرات نرمافزار ما در حوزههای صنایع خاص مثل نساجی، کاشی و سرامیک، ریختهگری بوده است البته در حوزه مدیریت مستندات و مدیریت محتوا هم صادرات داشتهایم. این صادرات بیشتر به کشورهای اروپایی آمریکایی و عربی مثل آلمان، انگلستان، هلند و کانادا، امارات و عربستان صورت گرفته است. ما صادرات خدمات هم زیاد
داشتهایم یعنی آنها به ما کار دادهاند و ما انجام دادهایم.
به هر حال حضور مستمر، مستلزم صرف هزینه بسیار زیاد است و اگر دولت حمایت نکند کار به جایی نمیرسد.
اولین نمایشگاه تخصصی فناوری اطلاعات ایران در افغانستان و دومین آن در تاجیکستان برگزار خواهد شد که در واقع اعلان حضور واقعی ما در بازارهای بینالمللی است
ایجاد مرکز کنترل و تضمین کیفیت نرمافزار در دست مطاله است
برای صادرات بیشتر چه کارهایی لازم است صورت گیرد؟ اعمال صددرصد معافیتهای مالیاتی میتواند بسیار تاثیرگذار باشد. از سوی دیگر برای صادرات به کمک وزارت امور خارجه نیازمندیم چرا که دفاتر نمایندگی این وزارت میتواند ابزار مناسبی برای معرفی پتانسیلهای این صنعت در خارج از کشور باشد. راهحل تاثیرگذار دیگر حضور در نمایشگاههای بینالمللی و اعزام هیئتهای تخصصی به خارج از کشور است که علاوه بر معرفی پتانسیلهای ایران، روی کیفیت و استاندارد نرمافزارها تاثیر خواهد گذاشت و باعث ارتقاء سطح دانش فنی نیروهای انسانی در ایران و سازماندهی مناسبی برای تولید میشود.
جهت کسب اظلاعات بیشتر با ایمیل info@arshiyagroup.ir تماس حاصل فرمایید
موضوع : مقالات