صدور گواهى حق تقدم خريد سهام، دادن حق ويژه در زمان انتشار سهام عادى و عرضه و فروش آنها در بازار دست اول به اين‌صورت است که شرکت براى صاحبان سهام عادى خود اولويت خاصى قائل مى‌شود. تحت چنين شرايطي، ”حق خريد“ عبارت است از داشتن اختيار براى خريدن تعدادى سهام عادى به قيمت مشخص و در يک دورهٔ زمانى معين هر يک از صاحبان سهام عادى شرکت در ازاء داشتن هر سهم، صاحب يک حق مى‌گردند. اين سهامداران مى‌توانند به سه طريق عمل کنند:

1. از کليه حقوق مربوط استفاده کنند، يعنى سهام جديد را مستقيماً از شرکت ذى‌ربط بخرند.
2. گواهى حق تقدم را به ديگران واگذار کنند.
3. از حقوق خود در مهلت مقرر استفاده نکنند.

اگر کليه سهامداران از حقوق خود استفاده کنند، تمام سهام منتشرشده به ‌فروش خواهد رفت و شرکت از طريق فروش سهام، منابع مالى مورد را به‌دست مى‌آورد. ثبت شرکت سهامی خاص اگر کليه سهامداران از حقوق خود استفاده نکنند و زمان مقرر منقضى گردد، مقدارى از سهام جديدالانتشار روى دست شرکت باقى خواهد ماند. در چنين حالتى شرکت مى‌تواند از يک بانک سرمايه‌گذار بخواهد که در زمينه فروش سهام عادى جديد به شرکت کمک کند. همچنين شرکت مى‌تواند از بانک سرمايه‌گذار بخواهد که سهام فروش‌نرفته را به قيمت مشخصى از شرکت بخرد و فروش کل سهام را تضمين کند.

ويژگى حق خريد

ويژگى‌هاى حق خريد سهام عادى به‌شرح زير است:

• حق خريد، يک نوع اختيار معامله است. کسى‌که داراى چنين حقى مى‌شود الزامى به استفاده از آن ندارد.
• تعداد حقى که با داشتن آن مى‌توان يک سهم جديد خريدارى کرد از سوى شرکت مربوط تعيين مى‌شود. اين تعداد حق در طى دوره مقرر ثابت مى‌ماند. به‌عنوان مثال، ممکن است گفته شود که شخص بايد داراى ۲۵ حق باشد تا بتواند يک سهم جديد بخرد.
• قيمت فروش سهام عادى جديد (که آن را قيمت پذيره‌نويسى مى‌نامند) از سوى شرکت مربوط با توجه به قيمت بازار سهام تعيين مى‌گردد. و اين قيمت در طى دوره مقرر ثابت مى‌ماند. براى مثال، ممکن است يک شرکت اعلام کند که براى خريد يک سهم جديد، متقاضيان براى ۶۰،۰۰۰ ريال به‌عنوان قيمت پذيره‌نويسى به شرکت پرداخت کنند.
• فقط در يک دوره زمانى مشخص مى‌توان از اين حقوق استفاده کرد و پس از اعضاء آن دوره اين حقوق ارزش خود را از دست خواهند داد. اين دوره طبق قانون تجارت ايران ۶۰ روز است.
• اين حقوق قابل معامله است و مى‌توان آنها را در بازار خريد و فروش کرد. تعداد حقى را که با داشتن آن مى‌توان يک سهم عادى جديد خريدارى کرد، به مقدار پولى که شرکت مربوط نياز دارد و مى‌خواهد از طريق انتشار سهم جديد تأمين کند، قيمت پذيره‌نويسى سهام و تعداد سهامى که در دست مردم است (قبل از اتشار سهام جديد) بستگى دارد. با استفاده از معادله (۱) مى‌توان تعداد سهام جديدى را که بايد به‌فروش برسد محاسبه کرد:

قيمت پذيره‌نويسى هر سهم / پول مورد نياز = تعداد سهام جديدى که بايد به‌فروش برسد.

با استفاده از معادله مى‌توان تعداد حق تقدمى را که براى خريد يک سهم لازم است محاسبه کرد.

تعداد سهام جديد / تعداد سهم عادى که در دست مردم است = تعداد حق تقدم لازم براى خريد يک سهم

مثال:

شرکتى مى‌خواهد با انتشار سهام جديد ۶۰ ميليارد ريال تأمين کند و بايد اولويت خريد اين سهام را به سهامداران کنونى شرکت بدهد. قيمت پذيره‌نويسى هر سهم ۶۰،۰۰۰ ريال تعيين شده است و در زمان کنونى تعداد ۴،۰۰۰،۰۰۰ سهم عادى در دست مردم است. با استفاده از معادله (۱) تعداد سهام جديدى را که شرکت بايد انتشار دهد محاسبه مى‌کنيم:

تعداد سهم جديد ۱،۰۰۰،۰۰۰ = ۶۰،۰۰۰ / ۶۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ = ۱،۰۰۰،۰۰۰

با استفاده از معادله (۲) تعداد حق تقدمى که براى خريد هر سهم لازم است محاسبه مى‌گردد. ۴ = ۱،۰۰۰،۰۰۰ / ۴،۰۰۰،۰۰۰ = تعداد حق تقدم لازم براى خريد يک سهم جديد.

تعيين ارزش حق تقدم خريد يک سهم

گواهى حق تقدم خريد، يک نوع اوراق بهاءدار است؛ زيرا قيمت پذيره‌نويسى سهام کمتر از قيمت بازار سهام تعيين مى‌گردد و در نتيجه، اين اوراق داراى ارزش محاسباتى و ارزش بازار هستند.

ارزش محاسباتى حق تقدم خريد سهام بستگى به ويژگى‌هاى آن دارد. اين حق تقدم خريد فقط در يک دوره زمانى خاص داراى ارزش است. در آمريکا، وقتى افزايش سرمايه يک شرکت مورد تصويب قرار مى‌گيرد تاريخى نيز اعلام مى‌گردد که در آن تاريخ فهرست سهامداران واجد حق را از دفتر سهام استخراج مى‌کنند و براى آنان گواهينامه حق تقدم خريد سهام ارسال مى‌دارند. با توجه با اينکه مدت زمانى طول مى‌کشد تا نقل و انتقال سهام در دفتر سهام منعکس گردد. بورس نيويورک مقرراتى وضع کرده که طبق آن، اشخاص بايد براى دريافت گواهى حق تقدم حداقل چهار روز کارى قبل از تاريخ بستن دفتر سهام، به خريد سهام اقدام کنند. چنين تاريخى را تاريخ مؤثر مى‌گويند. کسانى‌که از اين تاريخ به‌بعد سهام خريدارى کنند. ديگر گواهى حق تقدم خريد سهام جديد را دريافت نمى‌کند و سهام بدون حق تقدم خريد معامله مى‌شود. بديهى است که در اين تاريخ، قيمت بازار سهام شرکت به ميزان ارزش حق تقدم خريد کاهش مى‌يابد.

در صورتى‌که درجهٔ اهرم مالى شرکت بيش از حد باشد، تأمين مالى از طريق انتشار سهام عادى مناسب خواهد بود.

مزايا و معايب تأمين مالى از طريق سهام

مزايا:

• الزامى به پرداخت سود سهام وجود ندارد.
• تاريخى براى بازپرداخت وجود ندارد.
• در مقايسه با استفاده از بدهي، انتشار سهام عادي، درجه‌بندى اعتبارى شرکت را بهبود مى‌بخشد.

معايب:

• سود سهام عادي، ماليات کافى نيست.
• ميزان مالکيت با انتشار سهام عادى کاهش مى‌يابد. حق رأى اضافى که با انتشار سهام حاصل مى‌شود، مى‌تواند کنترل را از دست مالکان فعلى خارج کند. (در صورتى‌که سهام جديد توسط سرمايه‌گذاران جديد خريدارى شود).
• سود و سود سهام شرکت بين تعداد سهام بيشترى توزيع خواهد شد.
• هزينه‌هاى انتشارى که در عرضهٔ سهام عادى وجود دارد بيشتر از هزينه‌هاى انتشار سهام ممتاز و بدهى است.

تأمين مالى عمليات از وجوه داخلى (سود انباشته و اندوخته اندوخته‌ها) به‌دليل اينکه ماليات آن نيز قبلاً پرداخت شده، هميشه براى شرکت ارزان‌تر از سهام عادى تمام مى‌شود. تأمين مالى از سود انباشته شرکت هزينهٔ انتشارى در برندارد. (مگر در حالت افزايش سرمايه از اين محل) لذا مى‌تواند براى سهامدار بهتر باشد ولى بايد توجه داشت پرداخت سود سهام کمتر ممکن است از ديد بازار منفى تلقى شود و براساس عوامل رواني، موجبات کاهش قيمت سهام را فراهم سازد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره 77516567-021 و 09128069819 تماس حاصل فرمایید و یا به شماره 500011008069819 پیامک ارسال فرمایید

در حال حاضر طبق قانون تجارت بازخريد سهام در ايران ممنوع است. اما در بحث اصلاحيه قانون تجارت در نظر است اصلاحاتى در اين زمينه صورت گيرد.

• اگر در نتيجهٔ بازخريد سهام، قيمت بازار سهام افزايش يابد، سهامداران مى‌توانند در صورت فروش سهام به قيمت بالاتر، از مزيت سود سرمايه بهره‌مند شوند.
• در حالت بازخريد، سهامداران نسبت به فروش يا عدم فروش سهام خود مختار هستند، اما اگر سود سهام پرداخت شود، سهامداران بايد آن را بپردازند و ماليات مربوطه را نيز متحمل شوند.

مزاياى بازخريد سهام براى شرکت

1. اگر به‌صورت موقتى جريان نقدى مازادى وجود داشته باشد، مديريت ممکن است بازخريد سهام را به پرداخت سود سهام بالاترى که احساس اطمينان نسبت به تداوم آن وجود ندارد، ترجيح دهد.
2. سهام خزانه مى‌تواند براى طرح‌هائى نظير حق خريد سهام به‌کار رود بدون آنکه تعداد سهام شرکت افزايش يابد.
3. اگر مديريت نيز صاحب سهم باشد، از بازخريد سهام بيشتر منتفع مى‌شود تا سود سهام، زيرا برخورد مالياتى نسبت به بازخريد سهام مطلوب‌تر است.
4. در صورت نياز به‌وجود جديد، مى‌توان سهام خزانه را مجدداً در بازار به‌فروش رساند.
5. در موقعى‌که حساب شود ممکن است شرکت هدف ساير شرکت‌ها براى ادغام قرار گيرد، بازخريد سهام و کاهش تعداد سهام در بازار مى‌تواند مؤثر واقع شود.

معايب خريد سهام خزانه براى سهامداران

1. تأثير مثبت تقسيم سود بر قيمت بازار سهام ممکن است بيشتر از بازخريد سهام باشد.
2. در صورتى‌که سهام خزانه با قيمت بسيار بالائى خريدارى شود، سهامداران باقى‌مانده متضرر مى‌شوند. قيمت بالاى سهام زمانى وجود خواهد داشت که مبادله سهام محدود باشد يا مقادير قابل توجهى از آن بازخريد شود.

معايب خريد سهام خزانه براى مديريت

1. اگر سرمايه‌گذاران احساس کنند که مديريت به‌دليل اينکه فاقد فرصت‌هاى سرمايه‌گذارى مطلوب است، اقدام به طرح بازخريد سهام کرده، قيمت سهام کاهش خواهد يافت.
2. اگر مشخص شود که شرکت با قصد تغيير قيمت بازار سهام، اقدام به بازخريد سهام کرده است بايد پاسخگوى هيئت نظارت بورس اوراق بهاءدار (SEC) باشد. به‌علاوه اگر براى اداره ماليات ثابت شود که بازخريد براى اجتناب از پرداخت ماليات سود سهام صورت گرفته، احتمالاً به‌دليل انباشته شدن نامناسب سود مشغول جرايم مالياتى خواهد شد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره 77516567-021 و 09128069819 تماس حاصل فرمایید و یا به شماره 500011008069819 پیامک ارسال فرمایید

مزايا:

1. حق خريد امکان استفاده از تأمين مالى متعادل بين بدهى و سهام را ميسر مى‌سازد.
2. حق خريد زمينه انتشار بدهى يا نرخ بهرهٔ پائين‌تر فراهم مى‌آورد.
3. حق خريد به‌عنوان عامل جذابيت انتشار بدهى يا سهام ممتاز به‌کار مى‌رود.

معايب:

1. در صورت اعمال، منجربه کاهش ارزش سهام مى‌شود.
2. ممکن است زمانى اعمال شود که شرکت نيازى به سرمايهٔ اضافى ندارد.
3. اعمال آن مى‌تواند موجب کاهش کنترل شود.

مقايسه حق خريد سهام و حق تقدم خريد سهام

حق تقدم بين سهامداران فعلى به‌صورت مجانى توزيع مى‌شود و الزام قانونى دارد ولى حق خريد سهام به‌صورت اختيارى و معمولاً براى جذاب شدن به همراه اوراق قرضه منتشر مى‌شود. سهامداران مختار هستند که حق تقدم را اعمال و سهام را خريدارى کنند. يا آن را در بازار بفروشند. همچنين، حق تقدم، زمان انقضاء کوتاه‌ترى نسبت به حق خريدار دارد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره 77516567-021 و 09128069819 تماس حاصل فرمایید و یا به شماره 500011008069819 پیامک ارسال فرمایید

ارزش اسمى ورقهٔ بهاءدار قابل تبديل / قيمت تبديل = نسبت تبديل

قيمت تبديل، ارزش مؤثرى است که دارندهٔ ورقهٔ بهاءدار قابل تبديل، در زمان تبديل بابت هر سهم عادى متحمل مى‌شود. قيمت و نسبت تبديل، در زمان انتشار اين‌گونه اوراق بهاءدار مشخص مى‌شود. قيمت تبديل متأثر از رشد بالقوهٔ شرکت است لذا هرچه رشد بالقوه بيشتر باشد، قيمت تبديل نيز بالاتر خواهد بود.

اوراق قرضهٔ قابل تبديل، ماهيتى شبيه سهام دارد زيرا ارزش بازار آن، به ارزش آن در صورت تبديل (و نه ارزش اوراق قرضه بودن آن) بستگى دارد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره 77516567-021 و 09128069819 تماس حاصل فرمایید و یا به شماره 500011008069819 پیامک ارسال فرمایید

مزايا از ديدگاه شرکت

1. اوراق بهاءدار قابل تبديل موجب جلب بيشتر سرمايه‌گذاران مى‌شود زيرا سرمايه‌گذاران با داشتن امتياز تبديل قادر خواهند بود در صورت افزايش قيمت سهام اوراق خود را تبديل کنند.
2. انتشار اوراق قرضهٔ قابل تبديل، در مقايسه با انتشار اوراق قرضه غيرقابل تبديل هزينهٔ بهره کمترى دارد.
3. اوراق بهاءدار قابل تبديل را مى‌توان در شرايط نامساعد بازار پولى که در آن، حتى يک شرکت معتبر نيز قادر به عرضه اوراق قرضه با سهام ممتاز نيست، عرضه کرد.
4. انتشار اوراق قرضه قابل تبديل، محدوديت‌هاى کمترى بر شرکت تحميل مى‌کند.
5. قابليت تبديل مى‌تواند وسيله‌اى براى انتشار سهام به قيمتى بيشتر از قيمت فعلى بازار باشد.
6. شرط بازخريد شرکت را قادر مى‌سازد زمانى‌که قيمت بازار سهام بيش از قيمت تبديل شده دارند، را وادار به تبديل کنند.
7. در حالى‌که شرکت اوراق قرضه غيرقابل تبديل منتشر و سپس براى بازپرداخت آن، سهام عادى منتشر کند، متحمل هزينه‌هاى انتشار مضاعف خواهد شد. ثبت شرکت در حالى‌که هزينه‌هاى انتشار در عرضهٔ اوراق بهاءدار قابل تبديل، تنها يک‌بار در زمان انتشار اين اوراق تحميل مى‌شود.

مزايا از ديدگاه سرمايه‌گذار

1. اوراق بهاءدار قابل تبديل، امکان، تحصيل سود سرمايهٔ بالقوهٔ ناشى از افزايش قيمت سهام را فراهم مى‌آورد.
2. به‌علت وجود ماهيت دوگانه، دوگانه، در صورت ضعيف شدن عملکرد شرکت، براى دارنده ريسک کمترى دارد.
3. در برخى کشورها، وجه‌الضمان لازم در خريد نسيه اوراق قرضهٔ قابل تبديل که معمولاً از طرف کارگزاران مطالبه مى‌شود بسيار کمتر از حالت خريد سهام عادى است. بنابراين براى خريد اين اوراق، پول بيشترى مى‌توان از کارگزاران استقراض کرد.

معايب از ديدگاه شرکت

1. در صورت افزايش قابل توجه قيمت سهام، به‌جاى انتشار اوراق بهاءدار قابل تبديل با قيمت تبديلى پائين، بهتر مى‌بود تأمين مالى شرکت با تأخير و از طريق انتشار معمولى سهام در زمان بالا بودن قيمت سهام انجام مى‌شد.
2. در صورتى‌که قيمت سهام افزايش نيابد، شرکت متعهد به بازپرداخت اوراق قرضه قابل تبديل خواهد شد.

معايب از ديدگاه سرمايه‌گذار

1. بازدهٔ اوراق بهاءدار قابل تبديل کمتر از اوراق بهاءدار مشابهى است که قابليت ندارد.
2. تعهدات اوراق قرضه قابل تبديل معمولاً نسبت به ساير تعهدات بدهى از اولويت کمترى برخوردار مى‌باشد و بنابراين از درجه‌بندى قرضهٔ پائين‌ترى برخوردار است.

جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره 77516567-021 و 09128069819 تماس حاصل فرمایید و یا به شماره 500011008069819 پیامک ارسال فرمایید