ثبت محدود- ثبت تعاونی- تغییرات - ثبت شرکت –تغییرات خاص –تغییرات محدود – صورتجلسات – پلمپ دفاتر
کمترین هزینه و هدیه ویژه و فروشگاه اینترنتی طراحی سایت

 

اهداف و خصوصیات حسابداری اسلامی

 

مقدمه :

وولک و تیرنی ( (Wolk and Tearny,1997 ، تنوع استفاده‌کنندگان را بزرگترین مانع بر سرراه تعیین اهداف حسابداری می‌دانند. حتی در درون یک گروه استفاده‌کننده، نیازها متفاوت است. علا‌وه‌براین، اهداف حسابداری در جوامع سوسیالیست با جوامع غربی که مهد رشد حسابداری سنتی است نیز تفاوت  دارد.در یک جامعه سوسیالیستی، برای مثال هدف حسابداری تقویت کنترل مقامات ارشد بر فعالیتهای  واحدهای تجاری است ( .(Bailey,1988 بنابراین در طراحی سیستمهای استاندارد حسابداری، مقامات ارشد به‌عنوان استفاده‌کنندگان اصلی معرفی می‌شوند در صورتی‌که در جوامع سرمایه‌داری، سرمایه‌گذاران از چنین جایگاهی برخوردارند ( .(Bailey, 1988جهانبینی و ارزشهای مختلف، سیستم اقتصادی مـتفاوتی را می‌طلبد و سیستم اقتصادی به‌نوبه خود سیستم حسابداری خاص خود را نیاز دارد ( .(Hameed,2001

حسابداری سنتی مبتنی بر اصول زیر است ( :(Baydoun and Willet,2000

الف- تفکیک کامل اقتصاد از مذهب،

ب - ارجحیت رضایت فردی،

پ - بیشینه‌سازی سود به عنوان معیار سنجش عملکرد،

ت - پذیرش قاعده تنازع بقا به عنوان بهترین راهبرد، و

ث - تاکید بر نتیجه فرایند بدون توجه به آثار گسترده آن بر محیط .

اسلا‌م دارای جهانبینی و سیستم اعتقادات خاص خود است. اسلا‌م دینی است که تنها به حوزه‌های فردی محصور نمی‌شود بلکه سـیستـم منسجمی برای زندگی انسان درحوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی و هر جنبه دیگر زندگی انسان عرضه می‌کند ( .(Hameed,1997 بنابراین جدایی دانش از رهنمودهای مذهبی برای مسلمانان نارواست چرا که منجربه رفتار غیراسلا‌می می‌شود ( .(Hameed,2001 بسیاری از اندیشمندان مسلمان عقیده دارند که نظام حسابداری باید به آموزه‌های دین اسلا‌م متصل گردد و ایـن چیـزی اسـت کـه حسـابـداری اسـلا‌مـی نـامیده می‌شود( .(Hameed,2000

حمید(‌ (Hameed,2000 ، مطالعه مبسوطی در مورد برداشت حـسابداران مسلمان مالزی نسبت به اهداف و خصوصیات حسابداری اسلا‌می انجام داده است.نتایج این مطالعات گرایش مـثبـت حسابداران مسلمان را به ارزشهای اسلا‌می در حوزه حسابداری نشان می‌دهد. اما تحقیق سلیمان

( (Sulaiman,1998تفاوتی را در برداشت  حسابداران مسلمان و غیرمسلمان نسبت به موضوعات حسابداری نشان نمی‌دهد .

یـافته‌های متفاوت درباره نیاز استفاده‌کنندگان مسلمان به حسابداری متفاوت با حسابداری سنتی، انجام تحقیقات بیشتر را ضروری می‌سازد. بنابراین انجام تحقیقات در کشورهای دیگر غیر از مالزی می‌تواند یافته‌های مفیدی در این زمینه به‌دست دهد .

 

خصوصیات فعالیتهای تجاری اسلا‌می

اسـلا‌م اسـاسـاً مجمـوعـه‌ای از رهنمـودهـای اخلا‌قی است. رهنمودهای اخلا‌قی دین اسلا‌م حاکم‌بر زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان است. بعضی از رهبران دینی عقیده دارند، فعالیتهای اقتصادی در اسلا‌م بر دو ستون اخلا‌قی عدالت و احسان استوار است. این ارزشها، ارزشهایی بنیادی است که برای تمام زوایای زندگی انسان، رهنمود دارد. بنابراین تجارت اسلا‌می باید برپایه این ارزشها انجام شود .

عدالت

قرآن، حفظ عدالت را تحت هر شرایطی و در تمام جوانب زندگی انسان لا‌زم می‌داند. پیامبر گرامی (ص) نیز بر حفظ عدالت اصرار داشتند و با  بـــیعـــدالـتـــی بـــه‌شـــدت بـــرخــورد مــی‌کـردنـد. قـرآن بـه مسلمـانـان دستور می‌دهد که برای شهادت دادن  و تـصمیمگیـــری در مـوضـوعات مناقشه‌انگیز بین مـسلمـانـان و حتـی در رابطه با دشمنان، از مسیر عدالت خارج نشوند. بنابراین مسلمانان باید برای برقراری عدالت تلا‌ش جمعی کنند. به‌عبارت دیگر مسلمانان نباید به دیگران ستم کنند یا زیر بار ستم دیگران روند .

احسان

احسان به‌معنای رفتار حسنه یا کمک به دیگران بدون چشمداشت یا ایجاد تعهد برای آنان است. بعضی از دینداران احسان  را حتی برتر از عدالت می‌دانند. احسان زندگی را زیبا می‌کند. اگر عدالت جامعه را از استثمار و رنجها محافظت می‌کند، احسان زندگی را شیرین و گوارا می‌سازد .

در حوزه تجارت، روشهایی مانند مدارا، انگیزه خدمتگزاری، توجه به خداوند و رضامندی او موجب تقویت احسان می‌شود .

مدارا از پایه‌های احسان است. مدارا از صفات خداوندی است و مسلمانان تشویق شده‌اند که این صفت را در درون خود زنده  نگه‌دارند. مدارا را می‌توان در قالب احترام به دیگران، گذشت، و بر طــرف کـردن مشکـلا‌ت دیگـران بیـان کـرد. منظـور از انگیـزه خدمتگذاری این است که سازمانهای تجاری باید نیازها و منافع دیگران را درنظر بگیرند. بنابراین،  مسلمان در فعالیتهای تجاری باید در پی ارائه خدماتی باشد که مورد نیاز واقعی جامعه او و جامعه انسانی است .

اگرچه قرآن تجارت را مشروع می‌داند اما نباید مشغله تجارت، انسان را از خداوند و دستورهای او غافل کند. مسلمان باید در هر حالت، چه موفقیت ،  چه شکست به یاد خدا باشد. رضایت او باید مسیر زندگی انسان را تعیین کند .

فعالیت تجاری باید منطبق با ارزشهای اخلا‌قی قرآن باشد. قرآن انسان را از نعمات این جهان منع نکرده است، اما نباید لذات دنیوی چشم او را کور کند .

 

اهداف حسابداری اسلا‌می

برای حسابداری اسلا‌می اهداف متفاوتی مانند سودمندی برای تصمیمگیـری، وظیفـه مبـاشـرت پــاسخگـویـی اسلا‌می و پاسخگویی از طریق زکات ذکر شده است .

سودمندی برای تصمیمگیری

ایــــن هـــدف تـــوســـط ســـازمـــان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلا‌می (AAOIFI) پیشنهاد شده است. در بیانیه شماره یک این سازمان بیان شده است که اهداف حسابداری مالی نوع و ماهیت اطلا‌عاتی را تعیین می‌کند که باید در گزارشهای مالی برای کمک به استفاده‌کنندگان این گزارشها در تصمیمگیری ارائه شود. بنابراین گزارشهای مالی باید اطلا‌عات سودمند برای استفاده‌کنندگان ارائه کند. این اطلا‌عات شامل موارد زیر است :

-1 اطلا‌عات مربوط به رعایت شریعت توسط بانکها،

-2اطلا‌عات مربوط به منابع اقتصادی و تعهدات و آثار رویدادها،

-3 اطلا‌عات لا‌زم برای تعیین زکات،

-4 اطلا‌عات مربوط به جریانهای نقدی،

-5 اطلا‌عات لا‌زم برای ارزیابی مسئولیتهای امانی بانکها برای حفاظت منابع و سرمایه‌گذاریهای آن، و

-6 اطلا‌عات مربوط به ایفای مسئولیت اجتماعی توسط بانک .

اگرچه در فهرست سایر اهداف، جوهره اسلا‌می مشاهده می‌شود اما چارچوب نظری سازمان یادشده  بیشتر همجهت با حسـابـداری سنتـی اسـت. مثـلا‌ً در چـارچـوب نظری هیئت  استانداردهای حسابداری مالی )FASB( بیان شده است که گـزارش مـالـی بـایـد اطـلا‌عات سودمند به سرمایه‌گذاران و  اعتباردهندگان کنونی و بالقوه و سایر استفاده‌کنندگان برای تصمیمگیریهای سرمایه‌گذاری، اعطای اعتبار و دیگر تصمیمهای مشابه ارائه کند .

سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلا‌می در بند 25 بیانیه شماره یک  خود این همگرایی را نشان داده است. طبق این بند نقش گزارشگری مالی در اقتصاد، ارائه اطلا‌عات سودمند برای تصمیمگیریهای اقتصادی است .

به نظر می‌رسد هم سازمان یادشده و هم هیئت استانداردهای حسابداری مالی این دیدگاه سنتی را پذیرفته‌اند که اطلا‌عات مربوط برای استفاده‌کنندگان، اطلا‌عات راجع‌به وضعیت مالی و عملکرد مالی است. در واقع، عملکرد مالی مربوط به چگونگی موفقیت یک شرکت در دستیابی به هدف کلی آن یعنی سود است بنابراین عملکرد مالی مستقیماً به سوداوری متصل شده است. هرچه سود بیشتر باشد، شرکت موفقتر عمل کرده است .

هندرسن و پیرسن  (Henderson and Peirson,1988) اذعان کرده‌اند که سودمندی برای تصمیمگیری را می‌توان آنقدر بسط داد تا نیازهای اشخاصی را دربرگیرد که در پی اعمال نظارت بر عملکرد اجتماعی شرکت می‌باشند. اما بیشتر مطالب ادبیات حسابداری درباره سودمندی برای تصمیمگیری تنها  به نیازهای سهامداران و اعتباردهندگان مربوط است  .(Kam,1990)

به‌طور طبیعی سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان مایلند که دریافتهای نقدیشان از پرداختهای نقدی بیشتر باشد؛ بنابراین شرکتها به سمت افزایش توان کسب وجه نقد هدایت می‌شوند در این حالت، سودمندی برای تصمیمگیری هدف مناسبی برای پشتیبانی سازمان جهت دستیابی به چنین هدفی است .

مباشرت

حسابداری مباشرت ریشه در دوران باستان دارد و برای اثبات اعتبار مستاجر در برابر مالکان مهم بود , چن بیان کرده است که مفهوم مباشرت از آیین مذهبی به‌ویژه مسیحیت سرچشمه گرفته است. یعنی انسان در برابر خداوند امانتدار منابعی است که به او سپرده  شده است. انسان به عنوان کارگزار یا نماینده خدا، مسئول به‌کارگیری منابع نهتنها برای خود بلکه برای دیگران به عنوان یک مسئولیت اجتماعی است. این مفهوم در دوران فئودالی مباشرت گسترش یافت. در آن زمان، زمین به سرف‌ها سپرده می‌شد و سرف از طرف فئودال آن را اداره می‌کرد. سرف مسئول حفاظت از زمین برای فئودال بود و فئودال باید به مسئولیت اجتماعی خود برای سرف و خانواده او عمل می‌کرد .

از اواسط قرن نوزدهم مفهوم مباشرت در حسابداری برای تفکیک مالکیت و مدیریت به‌کار می‌رفت که این نیز ناشی از رشد شرکتهای سهامی بود. در این زمان شکل کلا‌سیک مباشرت در مورد مدیرانی مصداق داشت که به عنوان خادم صاحب سرمایه تنها در برابر او  این وظیفه را انجام می‌دادند و به مسئولیت اجتماعی توجهی نمی‌کردند , صورتهای مالی ابزاری برای اثبات به‌کارگیری درست منابع توسط مدیریت است. تاکید مباشرت بر به‌کارگیری سرمایه‌ها در داراییهای مولد برای دستیابی به اهداف سازمان است. لذا ترازنامه و صورت سود وزیان تهیه می‌شود تا صاحبان سرمایه بتوانند تغییرات مالی طی یک دوره زمـانی خاص را دنـبـال کـنـــنــد .مفهوم فعلی مباشرت بسیار نزدیک به مفهوم سودمندی برای تصمیمگیری است، اما اطلا‌عات لا‌زم برای مباشرت کمتر از اطلا‌عات لا‌زم برای تصمیمگیری اســت. زیــرا بــراســاس مفهـوم مبـاشـرت، سـرمـایـه‌گـذاران و اعتباردهندگان بالقوه به‌عنوان استفاده‌کننده تلقی نمی‌شوند. علا‌وه براین، اطلا‌عات لا‌زم برای مدل پیشبینی استفاده‌کنندگان ارائه می‌گردد و اساساً به گذشته نگاه می‌شود

 

موضوع : مقالات